Defenestracja praska (1618)

Wojna trzydziestoletnia, część 1

Był 23 maja 1648 roku. Piękny, wiosenny dzień w Pradze. Wydawało się, że nic nie będzie w stanie zakłócić tego spokojnego dnia. Nagle z otwartego okna zamku na Hradczanach dało się słyszeć krzyki. Wkrótce po tym z okna zostali wyrzuceni cesarscy przedstawiciele – Jarosław Borzita z Martinic oraz Wilhelm Slavata, a także ich sekretarz Fabricius. Wydarzenie to było wstępem do najbardziej krwawej w historii XVII-wiecznej Eurpy wojny. Wojna ta, trwająca w latach 1618-1648, zwana trzydziestoletnią, była konfliktem o podłożu, wydawałoby się, głównie religijnym. Ale czy na pewno? Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba będzie prześledzić następujące po sobie fazy wojny. Ze względu na rozległość tematu, postanowiłem podzielić go na sześć części. Najpierw należy przeanalizować wydarzenia, które przyczyniły się do tego, że wojna wybuchła. Mimo pokoju w Augsburgu zawartego w 1555 Habsburgowie dążyli do powstrzymania postępów reformacji w Niemczech, jak również do umocnienia władzy cesarskiej i politycznej jedności Rzeszy oraz wspierali wysiłki kontrreformacyjne Kościoła i swoich katolickich wasali. Protestanci, w odpowiedzi na akty naruszania prawa, jakich kilkakrotnie dopuścili się cesarze, założyli w 1608 roku tzw. Unię Protestancką zwaną też Unią Ewangelicką, która miała reprezentować ich interesy w sejmie Rzeszy. Pretekstem do jej zawiązania były wydarzenia związane ze sprawą miasta Donauwörth. Unii przewodził palatyn reński, Fryderyk V. Protestanci zaczęli szukać sprzymierzeńców w państwach wrogo nastawionych do potężnego rodu Habsburgów. Święte Cesarstwo Rzymskie w XVII wieku stanowiło konglomerat kilkuset księstw, hrabstw, biskupstw i miast. Było także zróżnicowane pod względem religijnym oraz etnicznym. W Królestwie Czeskim, Saksonii, na Śląsku i księstwach północnych dominowały wyznania protestanckie, zaś Bawaria, Austria i liczne inne, zwłaszcza południowe, księstwa były katolickie. Księstwa protestanckie zorganizowane były w Unii Ewangelickiej, którą kierował elektor-hrabia Palatynatu, a państewka katolickie stworzyły w 1609 roku Ligę Katolicką, pod przewodnictwem Maksymiliana I, księcia Bawarii. Panujący w Rzeszy cesarze z dynastii Habsburgów wierni byli ortodoksji katolickiej i w ramach polityki kontrreformacji prześladowali protestantów. Z kolei w państwach protestanckich dochodziło do prześladowania katolików. Tymczasem obrona wolności religijnej stała się dla ich poddanych, tak samo jak dla książąt Rzeszy, pretekstem do poszerzania zakresu swobód i ograniczania cesarskiej kontroli. Na tym tle doszło w 1609 roku do potwierdzenia zupełnej wolności religijnej w Czechach przez cesarza Rudolfa II (List majestatyczny). Nowy cesarz Maciej nie dotrzymywał wolności i dlatego doszło 23 maja 1618 w Pradze do ostrego konfliktu i kłótni w zamku królewskim na Hradczanach, w trakcie której protestanccy parlamentarzyści czescy wyrzucili przez okno katolickich przedstawicieli cesarskich (defenestracja praska). Stało się to bezpośrednią przyczyną wojny pomiędzy stanami czeskimi a nowo wybranym królem Ferdynandem II, która następnie rozprzestrzeniła się na całą Rzeszę i stała się wojną między Unią Protestancką a Ligą Katolicką. Wojna powoli wkraczała w pierwszą fazę.