Plan bitwy pod Rocroi (1643)

Wojna trzydziestoletnia, część 5

W IV 1635 w Paryżu Szwecja i Francja zawarły traktat, mocą którego monarchia Burbonów otwarcie wypowiedziała wojnę Hiszpanii i zdecydowała się wspólnie ze Szwedami wspierać niemieckich protestantów. Jeszcze w tym samym roku Francuzi pod wodzą kardynała Ludwika de la Vallette’a zajmują leżącą w granicach Cesarstwa Alzację. Armia francuska, dowodzona przez Bernharda von Sachsen-Weimar, wsparła działania protestantów, atakując znajdujące się w posiadaniu Habsburgów hiszpańskich posiadłości w Niderlandach (tereny dzisiejszej Belgii). Oddziały Habsburgów, pod komendą Johanna von Werth, przystąpiły do kontrataku, zagrażając w 1636 Paryżowi. Sachsen-Weimarowi udało się odeprzeć ten atak i razem z siłami szwedzkimi przystąpił do kontrofensywy. W 1636 roku siły austriackie i saskie wkroczyły na Pomorze i do Meklemburgii, jednak po początkowych sukcesach zostały pokonane przez Szwedów pod dowództwem Johana Banéra w bitwie pod Wittstock. 15 lutego 1637 roku zmarł cesarz Ferdynand II Habsburg, na tronie zastąpił go syn, Ferdynand III Habsburg. Od 1638 roku przewagę osiągnęła strona protestancko-francuska. Wojskom szwedzko-francuskim udało się opanować Nadrenię i część Alzacji, a także Śląsk i część obszaru Czech. W 1639 r. holenderski admirał, Maarten Tromp, w bitwie na płyciźnie Downs zniszczył hiszpańską flotę Habsburgów. W 1641 roku armia austriacka doznała klęski pod Wolfenbüttel, po czym cesarz Ferdynand zgodził się na podjęcie rokowań pokojowych z Francuzami i Szwedami w Münster i Osnabrück. Rozpoczęły się one w 1643 roku. W roku 1642 zmarł kardynał Richelieu, rok później król Ludwik XIII. Władzę we Francji objął niepełnoletni Ludwik XIV, a rządy w jego imieniu sprawował kardynał Mazzarini. Nie wpłynęło to jednak na zaangażowanie wojenne Francji, chociaż Mazzarini starał się o rozpoczęcie rokowań pokojowych. Stało się to w 1644, nie zrezygnowano przy tym z działań militarnych. W 1643 roku siły hiszpańskie zaatakowały francuską twierdzę Rocroi i poniosły dotkliwą klęskę. Niecałe dwa miesiące później Hiszpania rozpoczęła negocjacje pokojowe z Francją i Szwecją. Wcześniej zmieniła się postawa Danii, która w 1643 przeszła na stronę cesarstwa, jednakże jej armia została pokonana przez Szwedów, którzy do 1645 roku opanowali Jutlandię i Bornholm. Duńczycy zostali zmuszeni do zawarcia pokoju w Brömsebro, na mocy którego traciła wyspy Gotlandię i Ozylię oraz norweskie Jämtland i Härjedalen. Protestantów wsparł natomiast Siedmiogród i jego przywódca, Jerzy I Rakoczy. W 1644 roku Wielki Kondeusz pokonał armię bawarską pod Fryburgiem. Tymczasem Lennart Torstensson zadaje klęski wojskom austriackim pod Jüteborgiem (1644) i Jankowicami (1645). W 1644 Ferdynand III nadał książętom Rzeszy prawo do samodzielnego zawierania sojuszy i prowadzenia wojen, o ile nie są one skierowane przeciwko cesarzowi i Cesarstwu. Liczył na uzyskanie szerokiego wsparcia w trakcie negocjacji pokojowych, ale przy tym dał cesarskie przyzwolenie na prowadzenie przez książąt niemieckich niezależnej polityki zagranicznej. Umacniało to ich pozycję względem cesarza i obcych władców. W 1646 roku armia francuska Wielkiego Kondeusza wyparła siły hiszpańskie z południowej i centralnej Francji. W 1647 roku Francuzi i Szwedzi wkroczyli do Bawarii, wykluczając ją z konfliktu. Zawieszenie broni podpisali elektor Bawarii Maksymilian, elektor Kolonii oraz biskup Leodium, Münsteru i Hildesheim – Ferdynand von Wittelsbach, a także elektor Moguncji – Anselm Casimir von Untadt. Wojna zbliżała się ku końcowi i nic nie mogło powstrzymać strony protestanckiej przed ostatecznym zwycięstwem. Ostateczny cios Habsburgom został zadany podczas bitwy pod Zusmarshausen, gdy połączone armie francusko-szwedzkie pod dowództwem Carla Wrangla i Henri de Turenne’a zepchnęły wojska Habsburgów na tereny Austrii. Całe Czechy znalazły się w rękach szwedzkich. Francuzom dowodzonym przez Ludwika II Burbona udało się także pokonać liczniejsze oddziały hiszpańskie arcyksięcia Leopolda Wilhelma w bitwie pod Lens. Zwycięstwo sił protestancko-francuskich stało się faktem, cesarstwo zostało rozbite. Tylko szybkie zawarcie pokoju mogło pomóc w zwalczeniu anarchii na terenach Rzeszy.