Traktat pokojowy w Münster (1648)

Wojna trzydziestoletnia, część 6 (i ostatnia)

Wojna trzydziestoletnia spowodowała wielkie spustoszenia wszystkich terytoriów niemieckich i straty ludzkie, sięgające w niektórych krajach Rzeszy do 50% zaludnienia. Według ostrożnych szacunków, zginąć mogło nawet 8 milionów ludzi, z czego zdecydowaną większość stanowili cywile. Zawarty w 1648 pokój westfalski zmienił oblicze Europy na dziesiątki lat. Francja stała się największą potęgą europejską i otrzymała prowincję Alzacja oraz miasta Metz i Verdun. Szwecja usadowiła się na południowych wybrzeżach Bałtyku, przypadły jej Pomorze Zachodnie i szereg portów, w tym Szczecin. Saksonia zdobyła Łużyce, Brandenburgia – wschodnią część Pomorza Zachodniego z Kołobrzegiem. Uznana została niepodległość Szwajcarii i Republiki Zjednoczonych Prowincji (zniesiono nad nimi oficjalnie zwierzchnictwo cesarza rzymsko-niemieckiego i wyłączono je z terytorium Rzeszy). Artykuły augsburskiego pokoju religijnego rozciągnięto na kalwinistów. Wojnę trzydziestoletnią określić można jako pierwszą w drugiej połowie II tysiąclecia paneuropejską wojnę, w której wzięły udział prawie wszystkie liczące się państwa. Miała ona charakter wojny religijnej, ale głównym jej powodem była rywalizacja państw o hegemonię w Europie. Rozwój kultury czeskiej został na wiele lat zahamowany, upadło Księstwo Pomorskie. Choć Austria została pokonana w Niemczech, jej pozycja uległa dalszemu wzmocnieniu na Węgrzech i w Czechach. Wojna francusko-hiszpańska trwała jeszcze do 1659 roku, gdy podpisano na północy Hiszpanii w Bidassoa pokój pirenejski. Wojna trzydziestoletnia pokazało jak bardzo nietrwały okazał się pokój z Augsburga z 1555, który wprowadzał całkowitą tolerancję pomiędzy katolikami i luteranami, całkowicie pomijając kalwinistów. Zwycięstwo odniosły monarchie absolutne – największym wygranym okazała się Francja. W Czechach upadła monarchia stanowa, a w Niemczech rozpoczął się proces budowania monarchii absolutnych, m. in. Prusy. Wojna trzydziestoletnia spowodowała również wzrost znaczenia armii zawodowych. Była jednocześnie ostatnim tak wielkim konfliktem religijnym, a w Cesarstwie zapanował odtąd całkowity pluralizm religijny. Co najważniejsze, wszystkie państwa niemieckie uzyskały prawo do prowadzenia samodzielnej polityki zagranicznej, co w znacznym stopniu uniezależniało je od cesarza. Niestety, jak przy każdym wielkim konflikcie bywa, wojna trzydziestoletnia pociągnęła za sobą mnóstwo ofiar, a niektóre, zwłaszcza niemieckie, państwa, musiały czekać jeszcze długie lata, zanim ostatecznie podniosły się z kolan.

Plan bitwy pod Rocroi (1643)

Wojna trzydziestoletnia, część 5

W IV 1635 w Paryżu Szwecja i Francja zawarły traktat, mocą którego monarchia Burbonów otwarcie wypowiedziała wojnę Hiszpanii i zdecydowała się wspólnie ze Szwedami wspierać niemieckich protestantów. Jeszcze w tym samym roku Francuzi pod wodzą kardynała Ludwika de la Vallette’a zajmują leżącą w granicach Cesarstwa Alzację. Armia francuska, dowodzona przez Bernharda von Sachsen-Weimar, wsparła działania protestantów, atakując znajdujące się w posiadaniu Habsburgów hiszpańskich posiadłości w Niderlandach (tereny dzisiejszej Belgii). Oddziały Habsburgów, pod komendą Johanna von Werth, przystąpiły do kontrataku, zagrażając w 1636 Paryżowi. Sachsen-Weimarowi udało się odeprzeć ten atak i razem z siłami szwedzkimi przystąpił do kontrofensywy. W 1636 roku siły austriackie i saskie wkroczyły na Pomorze i do Meklemburgii, jednak po początkowych sukcesach zostały pokonane przez Szwedów pod dowództwem Johana Banéra w bitwie pod Wittstock. 15 lutego 1637 roku zmarł cesarz Ferdynand II Habsburg, na tronie zastąpił go syn, Ferdynand III Habsburg. Od 1638 roku przewagę osiągnęła strona protestancko-francuska. Wojskom szwedzko-francuskim udało się opanować Nadrenię i część Alzacji, a także Śląsk i część obszaru Czech. W 1639 r. holenderski admirał, Maarten Tromp, w bitwie na płyciźnie Downs zniszczył hiszpańską flotę Habsburgów. W 1641 roku armia austriacka doznała klęski pod Wolfenbüttel, po czym cesarz Ferdynand zgodził się na podjęcie rokowań pokojowych z Francuzami i Szwedami w Münster i Osnabrück. Rozpoczęły się one w 1643 roku. W roku 1642 zmarł kardynał Richelieu, rok później król Ludwik XIII. Władzę we Francji objął niepełnoletni Ludwik XIV, a rządy w jego imieniu sprawował kardynał Mazzarini. Nie wpłynęło to jednak na zaangażowanie wojenne Francji, chociaż Mazzarini starał się o rozpoczęcie rokowań pokojowych. Stało się to w 1644, nie zrezygnowano przy tym z działań militarnych. W 1643 roku siły hiszpańskie zaatakowały francuską twierdzę Rocroi i poniosły dotkliwą klęskę. Niecałe dwa miesiące później Hiszpania rozpoczęła negocjacje pokojowe z Francją i Szwecją. Wcześniej zmieniła się postawa Danii, która w 1643 przeszła na stronę cesarstwa, jednakże jej armia została pokonana przez Szwedów, którzy do 1645 roku opanowali Jutlandię i Bornholm. Duńczycy zostali zmuszeni do zawarcia pokoju w Brömsebro, na mocy którego traciła wyspy Gotlandię i Ozylię oraz norweskie Jämtland i Härjedalen. Protestantów wsparł natomiast Siedmiogród i jego przywódca, Jerzy I Rakoczy. W 1644 roku Wielki Kondeusz pokonał armię bawarską pod Fryburgiem. Tymczasem Lennart Torstensson zadaje klęski wojskom austriackim pod Jüteborgiem (1644) i Jankowicami (1645). W 1644 Ferdynand III nadał książętom Rzeszy prawo do samodzielnego zawierania sojuszy i prowadzenia wojen, o ile nie są one skierowane przeciwko cesarzowi i Cesarstwu. Liczył na uzyskanie szerokiego wsparcia w trakcie negocjacji pokojowych, ale przy tym dał cesarskie przyzwolenie na prowadzenie przez książąt niemieckich niezależnej polityki zagranicznej. Umacniało to ich pozycję względem cesarza i obcych władców. W 1646 roku armia francuska Wielkiego Kondeusza wyparła siły hiszpańskie z południowej i centralnej Francji. W 1647 roku Francuzi i Szwedzi wkroczyli do Bawarii, wykluczając ją z konfliktu. Zawieszenie broni podpisali elektor Bawarii Maksymilian, elektor Kolonii oraz biskup Leodium, Münsteru i Hildesheim – Ferdynand von Wittelsbach, a także elektor Moguncji – Anselm Casimir von Untadt. Wojna zbliżała się ku końcowi i nic nie mogło powstrzymać strony protestanckiej przed ostatecznym zwycięstwem. Ostateczny cios Habsburgom został zadany podczas bitwy pod Zusmarshausen, gdy połączone armie francusko-szwedzkie pod dowództwem Carla Wrangla i Henri de Turenne’a zepchnęły wojska Habsburgów na tereny Austrii. Całe Czechy znalazły się w rękach szwedzkich. Francuzom dowodzonym przez Ludwika II Burbona udało się także pokonać liczniejsze oddziały hiszpańskie arcyksięcia Leopolda Wilhelma w bitwie pod Lens. Zwycięstwo sił protestancko-francuskich stało się faktem, cesarstwo zostało rozbite. Tylko szybkie zawarcie pokoju mogło pomóc w zwalczeniu anarchii na terenach Rzeszy.

Gustaw II Adolf

Wojna trzydziestoletnia, część 4

Kraje północnych Niemiec, nękane przez Wallensteina, same wezwały na pomoc króla Szwecji. Ten wykorzystał sytuację: Habsburgowie byli osłabieni porażkami w walkach w Niderlandach i Włoszech. W lipcu 1630 Gustaw Adolf wylądował na terenie Cesarstwa i zmusił księcia pomorskiego Bogusława XIV do zawarcia z nim sojuszu. Początkowo jednak główne siły protestanckie sceptycznie podchodziły do możliwości kolaboracji ze Szwedami. Elektorzy Brandenburgii i Saksonii stronili od związków z Gustawem Adolfem. W styczniu 1631 Gustaw Adolf zawarł umowę z kardynałem Richelieu: Francuzi mieli wspierać Szwedów militarnie i finansowo, a Szwedzi pozostawać neutralnymi wobec Ligi Katolickiej (Francja była sojuszniczką katolickiej Bawarii, tylko sami Habsburgowie pozostawali na celowniku kardynała Richelieu).Gdy Gustaw Adolf wkroczył do Meklemburgii, protestanci zebrani na zjeździe w Lipsku zdecydowali się pozostać przy cesarzu. Dopiero spalenie Magdeburga przez wojska cesarskie w maju 1631 spowodowało, że elektor brandenburski Jerzy Wilhelm, landgraf heski Wilhelm i kilku pomniejszych książąt protestanckich przeszło na stronę Szwecji. Wobec zajęcia Lipska przez wojsko cesarza, do układu ze Szwedami we wrześniu przystąpił także elektor saski Jan Jerzy. 17 września 1631 doszło do bitwy pod Breitenfeld na północ od Lipska w Saksonii. Wojska cesarskie, dowodzone przez hrabiego Tilly, doznały bolesnej porażki. Szwedzi zajęli Czechy z Pragą i rozpoczęli marsz przez południowe Niemcy. Liga Katolicka została rozwiązana. W kwietniu 1632 roku Szwedzi, po zajęciu Norymbergi, pokonali siły cesarskie w bitwie nad rzeką Lech, po czym zajęli południowe księstwa niemieckie: Bawarię i Alzację, przechylając szalę zwycięstwa na rzecz protestantów. Otworzyło to drogę Szwecji do opanowania całego obszaru państw niemieckich. Skłoniło to także Ferdynanda II do porozumienia się z Wallensteinem (układ w Göllersdorf), zwłaszcza że w 1632 po bitwie nad rzeką Lech (zwanej też bitwą pod Rain) poległ hrabia Tilly. W połowie 1632 roku Gustaw Adolf snuł plany zastąpienia katolickiego, dążącego do uniwersalizmu Świętego Cesarstwa protestanckim imperium germańskim pod przywództwem Szwecji (Corpus Evangelicorum). Szwecja miałaby także, wedle jego zamysłów, opanować niemieckie wybrzeża Morza Bałtyckiego. Wallenstein tymczasem zajął Lipsk. Spieszący na pomoc Saksonii Gustaw Adolf osaczony został przez przeważające siły cesarsko-bawarskie Wallensteina pod Norymbergą. Po długim oblężeniu, dzięki dostarczonym posiłkom Gustaw Adolf zdołał wyrwać się z potrzasku, jednak musiał zrezygnować z planów ataku na Wiedeń i ruszył do Saksonii. Tam wodzowie spotkali się w bitwie pod Lützen, nieopodal Lipska, 16 listopada 1632. Historycy nie są zgodni w ocenie skutków tej bitwy, bowiem pomimo odwrotu wojsk cesarskich i utraty znacznej części wyposażenia, ich armia nie została rozbita. Z całą pewnością wpłynęła na to śmierć Gustawa II Adolfa na polu walki. Dotkliwszą stratę ponieśli więc Szwedzi. Po śmierci króla rządy w Szwecji objął kanclerz państwa i namiestnik okupowanych Niemiec Axel Oxenstierna, natomiast dowodzenie marszałek Gustaf Horn. Wiele faktów wskazuje na próbę przeciągnięcia Wallensteina na swoją stronę przez Szwecję. Prawdopodobnie kuszono go wizją objęcia tronu czeskiego po zwycięstwie strony protestanckiej. W IV 1633 Oxenstierna zawarł z książętami południowo-zachodnich Niemiec układ zwany Ligą w Heilbronn. Zakładał on wspólną walkę o większe swobody dla książąt niemieckich. We wrześniu 1633 Wallenstein pokonał pod Ścinawą na Dolnym Śląsku wojska szwedzkie broniące powstańców czeskich. W 1634 Wallenstein prowadził tajne rokowania ze Szwedami i Francuzami. Niezależna polityka księcia doprowadziła do jego zamordowania na zlecenie cesarza w lutym 1634. Do kolejnej bitwy doszło pod Nördlingen. Trwała ona od 5 do 6 września 1634. Naprzeciwko siebie stanęły w niej wojska cesarskie (oficjalnie dowodził król Czech i Węgier Ferdynand III Habsburg, faktycznie generał Matthias Gallas), wsparte przez oddziały hiszpańskie kardynała-infanta Ferdynanda Habsburga oraz armia szwedzko-saska pod dowództwem księcia Bernarda Sachsen-Weimar. Siły katolickie odniosły tym razem zwycięstwo, gromiąc protestantów. Doprowadziło to do przejścia wielu książąt niemieckich na stronę cesarstwa, a także wycofanie oddziałów szwedzkich z południowych obszarów Niemiec. Klęska pod Nördlingen doprowadziła także do zawarcia 30 maja 1635 pokoju w Pradze pomiędzy cesarzem a książętami (członkowie Ligi Heilbronskiej odmówili sygnowania tego układu). Zawieszony zostaje edykt restytucyjny, książęta Meklemburgii i Pomorza odzyskują swoje władztwa. Część wielkich państw kościelnych (m.in.: Heidelberg, Verden, Brema) wyjętych pozostaje w rękach katolików. Armie niemieckie mają teraz walczyć razem pod naczelnym dowództwem cesarza i elektorów, jako jego podkomendnych. Po zawarciu pokoju na stronę cesarza przeszedł elektor brandenburski Jerzy Wilhelm. Sytuacja Szwedów w Niemczech wyraźnie się pogorszyła.

Albrecht von Wallenstein

Wojna trzydziestoletnia, część 3

W latach 1625–1629 wzięła udział w wojnie protestancka Dania. Król duński Chrystian IV, z wyznania luteranin, obawiał się bowiem, że Liga Katolicka, wzmocniwszy się na północy Niemiec, zagrozi interesom jego państwa na Bałtyku (od 1621 Dania kontrolowała Hamburg). Za jego rządów Dania znacznie wzmocniła się, posiadała duże środki finansowe, m.in. otrzymane jako reparacje wojenne od Szwecji. Na udział Danii w wojnie przychylnie patrzyła także katolicka Francja rządzona przez pierwszego ministra kardynała Richelieu, obawiająca się wzrostu potęgi Habsburgów. Wszystko to umożliwiło stworzenie 20-tysięcznej armii pod duńskim dowództwem. W tym samym czasie cesarz Ferdynand II pozyskał pomoc Albrechta von Wallensteina, z pochodzenia Czecha, który zdobył znaczny majątek po bitwie na Białej Górze. Po początkowych zwycięstwach, wojska duńskie, dowodzone przez Mansfelda, zostały rozbite w 1626 przez wojska Wallensteina w bitwie pod Dessau. Pozostałe siły duńskie przegrały kolejne starcie w bitwie pod Lutter am Barenberge z wojskiem Johana Tilly’ego. W kilka miesięcy po tych zdarzeniach, pokonany i zniesławiony, Mansfeld zmarł. Dodatkowo sytuację Danii skomplikowało zaangażowanie protestanckiej Szwecji w wojnę z Polską oraz uniemożliwiająca interwencję Francji wojna domowa. Mimo to wojska Wallensteina nie były w stanie ostatecznie pokonać Danii. Wymagałoby to stworzenia silnej cesarskiej floty, na co nie godziła się Polska i miasta hanzeatyckie, cesarstwo nie posiadało także wystarczających środków finansowych. Z tego powodu 22 maja 1629 podpisany został pokój w Lubece, na mocy którego Dania odzyskała utracone terytoria, zapewniając przy tym, że nie będzie mieszać się więcej w sprawy Rzeszy.

Geneza etapu szwedzkiego (1630-1634)

Silna pozycja Habsburgów niepokoiła Francję, jednak nie chciała ona bezpośrednio angażować się w wojnę. Podjęła więc działania, mające na celu skłonienie luterańskiej Szwecji do udziału w wojnie – francuscy dyplomaci pomogli w podpisaniu, pomiędzy będącymi w stanie wojny Polską a Szwecją, rozejmu w Starym Targu. Dzięki temu król szwedzki Gustaw II Adolf mógł użyć na terenie Rzeszy swojej zdyscyplinowanej i dobrze wyposażonej armii (m.in. muszkiety, różne typy artylerii), uznawanej za najlepszą w Europie. Z całą pewnością do ataku skłoniła go, oprócz chęci pomocy protestantom, obawa przed utratą wpływów na wybrzeżach Bałtyku.

Bitwa na Białej Górze (1620)

Wojna trzydziestoletnia, część 2

Po zerwaniu z Cesarstwem (Czeskie powstanie stanowe), w Czechach utworzono dyrektoriat – powstańczy rząd czeski, składający się z 30 dyrektorów. Na jego czele stanął Vaclav Vilem z Roupova, dowódcą sił zbrojnych został zaś hr. Heinrich Thurn. Powstańcy, realnie oceniając swoje możliwości, oczekiwali pomocy z dwóch silnych ośrodków protestantyzmu w Europie: Anglii i Niderlandów, a także liczyli na wsparcie protestanckich sąsiadów. W odpowiedzi na te oczekiwania w 1619 Stany Generalne Niderlandów sfinansowały zaciąg wojskowy; powstały oddziały pod wodzą Mansfelda. Wsparcia udzielił także Śląsk, którego mieszkańcy zobowiązali się do zabezpieczenia granicy z Polską, ze strony której spodziewano się prohabsburskiej interwencji. Anglia, z polecenia Jakuba I, podjęła się mediacji pomiędzy powstańcami a cesarzem Maciejem (misja Jamesa Haya, Lorda Doncaster). Stany morawskie, pod wodzą Karola Żerotina, opowiedziały się natomiast za pokojowym rozwiązaniem konfliktu z Habsburgami i odmówiły pomocy wojskowej. Sytuacja stopniowo zaostrzała się, uwięziony został biskup Wiednia, kardynał Melchior Klesl, 20 marca 1619 umarł zaś cesarz Maciej. Ostatecznie upadła idea rokowań pokojowych, czego bezpośrednią przyczyną stał się wybór królewski stanów czeskich – 26 lipca 1619 – elektora Palatynatu Fryderyka V, zięcia Jakuba I. Równocześnie z woli elektorów niemieckich, wśród których przeważali katolicy, 28 sierpnia 1619 rzymsko-niemiecką koronę cesarską objął religijny fanatyk, styryjski arcyksiążę Ferdynand II, jeszcze przed wybuchem konfliktu wybrany także na króla Czech i Węgier. Widząc swą szansę w zaistniałej sytuacji, Węgry pod wodzą cieszącego się poparciem Turcji księcia siedmiogrodzkiego Gábora Bethlena interweniowały zbrojnie, dochodząc w listopadzie 1619 pod Wiedeń. Pomocną dłoń postawionym w bardzo trudnej sytuacji Habsburgom podał król Polski Zygmunt III Waza. Udzielona przez niego pomoc zbrojna (lisowczycy) procesarskiemu magnatowi węgierskiemu hr. Homonnai pozwoliła odeprzeć atak Bethlena, który wycofał się spod Wiednia (tzw. pierwsza odsiecz wiedeńska). W roku 1620 wojska cesarskie zostały wzmocnione przez oddziały hiszpańskie i bawarskie, połączyły się także z siłami Johanna von Tilly, dodając do przewagi w uzbrojeniu także przewagę liczebną. Do ostatecznego starcia doszło podczas bitwy na Białej Górze, 8 listopada 1620. Protestanci doznali bolesnej porażki, ich wojska zostały praktycznie unicestwione. Jako główne przyczyny, oprócz oczywistej przewagi wojsk prokatolickich, wymienia się nieudolność i kłótnie dowódców protestanckich, a także opuszczenie pola bitwy przez, prawdopodobnie przekupionego, Mansfelda. „Zimowy król” Fryderyk opuścił tego dnia zamek na Hradczanach i uciekł do Wrocławia. Skutkiem wojny stała się pacyfikacja Czech. W dniach od 20 lutego do 29 marca 1621 cesarski trybunał sądził 30 przywódców powstania. 27 z nich skazano na śmierć. Egzekucja 27 czeskich panów miała miejsce 21 czerwca 1621 na rynku staromiejskim w Pradze. Trybunał wojskowy skazał na śmierć ponad 600 osób, głównie przedstawicieli czeskiej elity; konfiskowano majątki protestantów i rozdawano je osadnikom niemieckim, co prowadziło do germanizacji. Skonfiskowane majątki ziemskie rozdawane były przedstawicielom rodów katolickich z Austrii, Hiszpanii i Włoch. Czechy utraciły też autonomię i stały się dziedziczną posiadłością Habsburgów. W wyniku wojny i panującej w jej czasie zarazy, liczba ludności Czech zmniejszyła się z około 4 milionów na początku XVII wieku do około 700 tysięcy w połowie stulecia.Ostatecznym końcem tej fazy wojny było podpisanie przez Gábora Bethlena pokoju w Nikolsburgu z cesarzem w styczniu 1622. Niektórzy historycy wyróżniają okres 1621–1625 jako oddzielny etap wojny, nazywając go okresem palatynackim. Po zajęciu i pacyfikacji Czech wojska skupiły się na pokonaniu protestantów w zachodniej części Niemiec, a także okupacji Palatynatu. Nie doszło tu jednak do większych bitew, częściej także stosowano oblężenia miast i twierdz w celu zdobycia poszczególnych księstw. Resztki protestanckiej armii, dowodzonej przez Chrystiana Brunszwickiego, próbowały przedostać się do Danii. Siły katolickie rozbiły je w bitwie pod Stadtlohn 6 sierpnia 1623. Jedynie jedna trzecia z 21-tysięcznej armii ocalała. Pozbawiona zapasów, dowództwa i pieniędzy, przestała istnieć w 1624 roku. Po opanowaniu Czech wojna bynajmniej się nie zakończyła, a przeciwnie, rozszerzyła się i objęła znacznie większe terytoria, gdyż wmieszały się do niej lub zostały wciągnięte wszystkie księstwa niemieckie i prawie wszystkie kraje ościenne: Hiszpania, Francja, Szwajcaria, Niderlandy, Rzeczpospolita, Dania, Szwecja, Siedmiogród. Wszystkie one dbały o swe własne interesy i przystępowały do wojny w różnym czasie i z różnym natężeniem. Na dużą skalę w wojnie brały też udział różnego rodzaju oddziały najemne, opłacane przez zwaśnione strony. Do takich należały m.in. polskie oddziały konne lisowczyków, walczących w latach 1619–1620 na terytorium Węgier.

Defenestracja praska (1618)

Wojna trzydziestoletnia, część 1

Był 23 maja 1648 roku. Piękny, wiosenny dzień w Pradze. Wydawało się, że nic nie będzie w stanie zakłócić tego spokojnego dnia. Nagle z otwartego okna zamku na Hradczanach dało się słyszeć krzyki. Wkrótce po tym z okna zostali wyrzuceni cesarscy przedstawiciele – Jarosław Borzita z Martinic oraz Wilhelm Slavata, a także ich sekretarz Fabricius. Wydarzenie to było wstępem do najbardziej krwawej w historii XVII-wiecznej Eurpy wojny. Wojna ta, trwająca w latach 1618-1648, zwana trzydziestoletnią, była konfliktem o podłożu, wydawałoby się, głównie religijnym. Ale czy na pewno? Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba będzie prześledzić następujące po sobie fazy wojny. Ze względu na rozległość tematu, postanowiłem podzielić go na sześć części. Najpierw należy przeanalizować wydarzenia, które przyczyniły się do tego, że wojna wybuchła. Mimo pokoju w Augsburgu zawartego w 1555 Habsburgowie dążyli do powstrzymania postępów reformacji w Niemczech, jak również do umocnienia władzy cesarskiej i politycznej jedności Rzeszy oraz wspierali wysiłki kontrreformacyjne Kościoła i swoich katolickich wasali. Protestanci, w odpowiedzi na akty naruszania prawa, jakich kilkakrotnie dopuścili się cesarze, założyli w 1608 roku tzw. Unię Protestancką zwaną też Unią Ewangelicką, która miała reprezentować ich interesy w sejmie Rzeszy. Pretekstem do jej zawiązania były wydarzenia związane ze sprawą miasta Donauwörth. Unii przewodził palatyn reński, Fryderyk V. Protestanci zaczęli szukać sprzymierzeńców w państwach wrogo nastawionych do potężnego rodu Habsburgów. Święte Cesarstwo Rzymskie w XVII wieku stanowiło konglomerat kilkuset księstw, hrabstw, biskupstw i miast. Było także zróżnicowane pod względem religijnym oraz etnicznym. W Królestwie Czeskim, Saksonii, na Śląsku i księstwach północnych dominowały wyznania protestanckie, zaś Bawaria, Austria i liczne inne, zwłaszcza południowe, księstwa były katolickie. Księstwa protestanckie zorganizowane były w Unii Ewangelickiej, którą kierował elektor-hrabia Palatynatu, a państewka katolickie stworzyły w 1609 roku Ligę Katolicką, pod przewodnictwem Maksymiliana I, księcia Bawarii. Panujący w Rzeszy cesarze z dynastii Habsburgów wierni byli ortodoksji katolickiej i w ramach polityki kontrreformacji prześladowali protestantów. Z kolei w państwach protestanckich dochodziło do prześladowania katolików. Tymczasem obrona wolności religijnej stała się dla ich poddanych, tak samo jak dla książąt Rzeszy, pretekstem do poszerzania zakresu swobód i ograniczania cesarskiej kontroli. Na tym tle doszło w 1609 roku do potwierdzenia zupełnej wolności religijnej w Czechach przez cesarza Rudolfa II (List majestatyczny). Nowy cesarz Maciej nie dotrzymywał wolności i dlatego doszło 23 maja 1618 w Pradze do ostrego konfliktu i kłótni w zamku królewskim na Hradczanach, w trakcie której protestanccy parlamentarzyści czescy wyrzucili przez okno katolickich przedstawicieli cesarskich (defenestracja praska). Stało się to bezpośrednią przyczyną wojny pomiędzy stanami czeskimi a nowo wybranym królem Ferdynandem II, która następnie rozprzestrzeniła się na całą Rzeszę i stała się wojną między Unią Protestancką a Ligą Katolicką. Wojna powoli wkraczała w pierwszą fazę.

Obrady kongresu wiedeńskiego

Kongres wiedeński

Dokładnie 204 lata temu został podpisany akt końcowy kongresu wiedeńskiego, dokumentu, na kolejna dziesięciolecia ustanowił nowy ład w XIX-wiecznej Europie. Kongres wiedeński był następstwem wojen napoleońskich, a jego głównym celem było przywrócenie porządku sprzed Wielkiej Rewolucji Francuskiej z 1789 roku. Po abdykacji Napoleona w kwietniu 1814 roku, przedstawiciele największych europejskich mocarstw postanowili zwołać kongres, który miał postawić Europę na kolana po 26 latach nieprzerwanych wojen. Na miejsce kongresu postanowiono obrać Wiedeń, a więc stolicę cesarstwa Austrii. Oficjalne otwarcie kongresu odbyło się 2 października 1814 roku. Wtedy to zorganizowano uroczysty bal maskowy. Sam kongres charakteryzował się wielkim przepychem. Do Wiednia zjechało 200 delegacji z całej Europy, w skład których wchodziło ok. 100 tys, gości. Kongres upływał pod znakiem balów, uroczystych i wystawnych biesiad oraz politycznych gierek. Ciekawym jest, że podczas całych obrad nie zorganizowano ani jednego walnego zgromadzenia wszystkich uczestników, a wszystkie ważne decyzje były podejmowane przez najbardziej liczących się graczy. Pierwsze skrzypce na kongresie grał car rosyjski Aleksander I Romanow. Z pozostałych mocarstw istotną rolę odegrali: Klemens Lothar von Metternich – austriacki kanclerz, wicehrabia Robert Stewart Castlereagh – minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii, Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord – francuski minister spraw zagranicznych oraz książę pruski Karl August von Hardenberg. Tych pięciu przedstawicieli wchodziło w skład „Komitetu Pięciu”, który ustalał najważniejsze decyzje. Kongres wiedeński kierował się trzema podstawowymi zasadami: restauracja, legitymizm i równowaga sił. Legitymizm w skrócie głosił, że król został wybrany przez Boga do rządzenia państwem. Dlatego też jednym z głównym zadań było przywrócenie dawnych rodów królewskich, które zostały zastąpione przez protegowanych Napoleona. Zasada równowagi sił polegała na umowie, że dołoży się wszelkich starań, by żadne z wielkich mocarstw nie osiągnęło znacznej przewagi nad pozostałymi. Ta ostatnia forsowana była przez Wielką Brytanię, która chciała w ten sposób uniknąć nadmiernego wzmocnienia jednego z mocarstw Europy kontynentalnej. Do najważniejszych decyzji kongresu należały:

• utworzenie Związku Niemieckiego pod przewodnictwem Austrii
• połączenie Belgii i Holandii w Królestwo Niderlandów
• utworzenie Królestwa Polskiego w unii personalnej z Rosją
• ogłoszenie aktu wieczystej neutralności Szwajcarii
• utworzenie Świętego Przymierza pomiędzy Rosją, Austrią i Prusami

Plakat wyborczy NSZZ „Solidarność”

Pierwsze wolne wybory 4 czerwca 1989 roku

W dniu wczorajszym, a więc 4 czerwca 2019 roku, obchodziliśmy 30 rocznicę pierwszych wolnych wyborów parlamentarnych. Jednak jak naprawdę było z tą wolnością? Co prawda komunistyczna partia PZPR miała gwarantowane 65% mandatów w sejmie, to mimo wszystko były to pierwsze wybory, w których o mandaty poselskie mogli ubiegać się posłowie ze stronnictw opozycyjnych. Głównym rywalem PZPR-u była oczywiście NSZZ „Solidarność”. Ale po kolei. Jak właściwie doszło do tych wyborów. Otóż decyzję o rozpisaniu pierwszych wolnych wyborów podjęto w czasie obrad Okrągłego Stołu, które miały miejsce w Pałacu Namiestnikowskim (obecnie Pałac Prezydencki) w Warszawie w dniach od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 roku. Okrągły Stół był pierwszym zorganizowanym na tak wielką skalę spotkaniem między władzami państwa ludowego i partii PZPR a „Solidarnością” z Lechem Wałęsą na czele. Po stronie opozycji uczestniczyli w rozmowach bardzo dzisiaj znani polscy politycy, m. in. Jarosław Kaczyński, Donald Tusk czy Antoni Macierewicz. Jednym z najważniejszych postulatów zaproponowanym przez opozycję było przeprowadzenie pierwszych wolnych wyborów. Władze, które nie mogły sobie pozwolić na kolejne strajki w społeczeństwie ugięły się pod propozycjami opozycji, jednak były na tyle silne by zagwarantować sobie większą część mandatów w parlamencie. Wybory zostały rozpisane na 4 czerwca 1989 roku. Ich symbolem stał się (widoczny powyżej) plakat wyborczy „Solidarności” nawiązujący do westernu „W samo południe”. Frekwencja osiągnęła 62,7%, co stanowi najwyższy wynik w historii polskich wyborów parlamentarnych. Pokazuje to również jakie znaczenie dla społeczeństwa miały te wybory. W wyniku wyborów PZPR objęło 173 mandaty poselskie, natomiast Komitet Obywatelski (KO) aż 161 mandatów, co sprawiło, że PZPR nie miało zdecydowanej większości w sejmie. Jeśli zaś chodzi o senat, to tutaj „Solidarność” odniosła kolosalne zwycięstwo zdobywając 99 ze 100 możliwych mandatów (1 mandat przypadł senatorowi niezależnemu). Na mocy znowelizowanej Konstytucji PRL-u prezydentem został Wojciech Jaruzelski, natomiast na premiera wybrany został powiązany z opozycją Tadeusz Mazowiecki. Miesiąc po wyborach Adam Michnik umieścił w Gazecie Wyborczej artykuł o wymownym tytule „wasz prezydent, nasz premier”. Nie da się ukryć, że wybory z czerwca ’89 były ostatecznym potwierdzeniem upadku komuny w Polsce oraz nowym powiewem świeżości na drodze ku wolnej, III Rzeczypospolitej.

Witaj na mojej stronie opartej na WordPress-ie.

Skoro widzisz ten tekst, to oznacza to, że moja strona nie jest jeszcze w pełni gotowa – do tej pory została przeprowadzona szybka instalacja WordPress-a, za pomocą automatycznego instalatora w darmowym hostingu PRV.PL.

Instalator skryptów umożliwia zamieszczenie na naszej stronie takich skryptów jak WordPress, Joomla czy forum phpBB. Nie musimy się martwić o ustawienia, uprawnienia oraz dane dostępowe do bazy MySQL – wszystko przebiega automatycznie, wystarczy pojedyncze kliknięcie i po kilku sekundach na naszej stronie pojawia się gotowy skrypt, a my otrzymujemy dane dostępowe do panelu administratora i od razu możemy przystąpić do publikacji naszej strony, bez zagłębiania się w szczegóły techniczne. Zobacz jak to wygląda »